Wyroki śmierci 1946-1954 cz. 2

W Komunikatach Mazursko-Warmińskich 3(225) z 1999 roku opublikowany został artykuł Bohdana Łukaszewicza "Wyroki śmierci orzeczone przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Olsztynie w latach 1946-1954".
W zamieszczonych przez autora materiałach odnajdujemy kilka spraw związanych z Nidzicą i jej okolicami. Dziś druga część poświęcona Wiesławowoi Wierzbickiemu, komendantowi powiatowej milicji.

26 lutego 1948 r. ogłoszony został wyrok WSR w kilkakrotnie odraczanej przerywanej rozprawie133 przeciwko sześcioosobowej, tzw. nidzickiej grupie Zrzeszenia ,,Wolność i Niezawisłość". Faktycznie nie była to organizacja winowska, nie była także samodzielną grupą organizacyjną, lecz jedynie współpracującą (przy czym różne były motywy podjęcia współpracy,  niekoniecznie ideowe) z działającymi na pograniczu województw warszawskiego i olsztyńskiego postakowskimi leśnymi oddziałami ,,Jeża" i ,,Burzy" z terenu powiatów przasnyskiego, mławskiego. Działalność grupy nidzickiej ograniczała się do dwóch przypadków wyrobienia fałszywych dokumentów dla członków oddziałów ,,Jeża" i ,,Burzy" oraz pośredniczenie w przepisywaniu i rozpowszechnianiu ulotek antykomunistycznych. Grupa istniała od stycznia do października 1946 r.134 Wojskowy Sąd Rejonowy pod przewodnictwem mjr. Edwarda Kotkowskiego dwie osoby uniewinnił, jednemu oskarżonemu darował karę, dwie osoby skazane zostały na 1,5 roku i 6 lat więzienia, a jedna na najwyższy wymiar kary. Dotyczyło to Władysława Wierzbickiego135, wobec którego sąd przyjął za udowodnioną winę przynależności do nielegalnego Zrzeszenia WiN - a więc organizacji ,,mającej na celu zmianę przemocą ustroju Państwa Polskiego", sporządzanie (dwukrotnie po 50 sztuk) nielegalnych ulotek - zbrodnię z art. 86 § 2 kkWP oraz nakłonienie do podrobienia dokumentów tożsamości ,, w celu użycia ich za autentyczne", tj. przestępstwa z art. 27 kkWP w związku z art. 191 kk. Wierzbicki skazany został na łączną karę śmierci oraz utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze. W uzasadnieniu sąd podkres1ał, iż oskarżony miał, jako funkcjonariusz Milicji Obywatelskiej "szczegó1ny obowiązek wierności wobec państwa i ustroju demokratycznego. Sąd nie znalazł żadnych momentów, które by złagodziły zdradę, jakiej się dopuścił wobec czego wymierzył mu najwyższą przewidzianą w ustawie karę" 136. W  poufnej opinii zespół sądzący nie znalazł ,,żadnych okoliczności łagodzących, które by uzasadniały ułaskawienie skazanego, który dopuścił się zbrodni zasługujących na przykładne napiętnowanie"137.

Sąd zapomniał natomiast orzec przepadku mienia skazanego, co (zgodnie z art. 48 § 1 kkWP) było w tym wypadku obligatoryjne. Jak wytknął 28 kwietnia 1948 r. Najwyższy Sąd Wojskowy pod przewodnictwem płk. K. Drohomireckiego - Wojskowy Sąd Rejonowy w sposób rażący pogwałcił też przepis art. 240 kwpk 138. W związku z tym NSW postanowił w trybie nadzoru sądowego z urzędu wyrok WSR w Olsztynie skazujący Wierzbickiego uchylić i sprawę przekazać WSR do ponownego rozpoznania.

15 czerwca 1948 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Olsztynie, tym razem pod przewodnictwem kpt. Kazimierza Nizio-Narskiego, ale już bez obecności prokuratora, ponownie rozpoznawał sprawę Władysława Wierzbickiego. Tym  razem sąd uznając go za winnego zarzucanych czynów skazał W. Wierzbickiego na karę łączną 10 lat więzienia, utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na lat 5 oraz przepadek całego mienia skazanego. Ten wyrok uprawomocnił się. Na wniosek prokuratora Wojskowej Prokuratury Rejonowej w Olsztynie o zastosowanie wobec W. Wierzbickiego ustawy amnestyjnej z 22 listopada 1952 r., WSR w Olsztynie postanowieniem z 5 kwietnia 1954 r. złagodził karę 10 lat wiezienia do kary 6 lat i 8 miesięcy i zarządził wypuszczenie skazanego na wolność.

133 sprawa W. Wierzbickiego początkowo występowała pod sygn. 687/47 (vide Repertorium Sr za 1947),

następnie przeniesiona została pod sygn. Sr 193/48.

134 Charakterystyka obiektowa nr 5, BEAUOP, sygn. 811/IV.

135 Władysław Wierzbicki, s. Wacława, ur. 27 czerwca 1920 r. w Winnicy, pow. pułtuski, w rodzinie chłopskiej, wykształcenie 3 klasy gimnazjum. W okresie okupacji, od 1940 r. członek ZWZ/AK, ps. ,,Kos", na terenie pow. pułtuskiego. Dwukrotnie ranny. W MO od 1 kwietnia 1945 r., z Olsztyna przeniesiony do Komendy Powiatowej MO w Nidzicy, początkowo na stanowisku magazyniera żywnościowego i odzieżowego, a następnie, od grudnia 1945 r. komendanta Posterunku MO w Nidzicy, ,,wyrobił sobie opinię doskonałego milicjanta,  występującego z dużą odwagą w akcjach przeciwko bandom", za co otrzymał brązowy Krzyż Zasługi. Na początku czerwca 1946 r. nakłoniony do współpracy z oddziałem ,,Burzy". Jesienią 1946 r. skierowany do Szkoły MO w Słupsku. Zatrzymany przez  władzę bezpieczeństwa 13 marca, aresztowany 8 kwietnia 1947 r.-  ASWO, sygn. 193/48, t.     1, k. 59 66-68,     t. III, k. 665.

136 ASWO, sygn. 193/48, t. III, k. 572 -583.

137 ASWO, sygn. 193/48, t. III, osobne cztery strony, po k. 583.

138 WSR w uzasadnieniu wyroku wspomina, iż oparł się, poza wyjaśnieniami oskarżonego, także na zeznaniach licznych, bo aż szesnastu świadków. Tymczasem w protokole rozprawy jest zeznanie tylko jednego świadka, który w dodatku niczego istotnego do sprawy nie wniósł. NSW w postanowieniu stwierdzał: ,,Brak jest natomiast zeznań, względnie wzmianki o odczytaniu zeznań reszty świadków, w szczególności tych, którzy zeznaniami swymi obciążyli Wierzbickiego". Sąd za podstawę swego orzeczenia ,,przyjął dowody nie ujawnione w toku przewodu  sądowego, ani nie uznane za ujawnione", a przez to mające wpływ na wyrok. ,,w tym stanie rzeczy rozpatrywanie zarzutów skargi rewizyjnej stało się zbędne" -  ASWO, sygn. Sr 193/48, k. 618, 618v.

Odsłonięcie pamiątkowej tablicyna budynku PUBP w Nidzicy z inicjatywy NSZZ "Solidarność"