Znaczenie Nidzicy w XV wieku

 [początek XVw] Poważniejszego znaczenia zaczyna nabierać także droga wiodąca z Mazowsza na wschodnie tereny państwa zakonnego, zwłaszcza do Nidzicy.

    Trzecim ośrodkiem [po Gdańsku i Toruniu] na terenie państwa zakonnego, który zaczyna odgrywać ważną rolę dla obszaru Mazowsza, staje się Nidzica. Miasto to zostało lokowane w 1381r., w okolicy będącej w tym okresie terenem ożywczej kolonizacji idącej z Mazowsza, która trwała i po roku 1410 ze względu na zniszczenia wojenne całego rejonu. W latach dziesiątych i dwudziestych Nidzica wyrasta na ważny punkt wymiany towarowej między prusami Krzyżackimi a mazowszem, i faktycznie posiada prawo składu (OBAnr 18381- pocz.XVI w. rada w Nidzicy do wielkiego mistrza aby obdarzył je „mit einer nydderlag, di vom grosen krige [sc.przed 1454] zcu Neidenburg gwest ist und durch den konig von Polen abgestalt”.) Sprzyja temu niewątpliwie dogodne położenie geograficzne miasta, bliskość granicy mazowiecko- krzyżackiej oraz ważny szlak komunikacyjny wiodący do pn. i pn. zach. regionów Pomorza Wsch. (Olsztyn, Ostróda, Malbork). Szczególne nasilenie wymiany widoczne jest na dorocznych sierpniowych jarmarkach nidzickich. Przyciągają one przedstawicieli zarówno ludności wiejskiej,jak i kupców mazowieckich, nawet z dość odległych ośrodków. Na przykład w 1413 r. spotykamy tam chłopów mazowieckich tak ze wsi położonych koło pobliskiej Łomży i Kolna, jak i odleglejszego Przasnysza czy Ciechanowa. Uderza przy tym skład tych przybyszy, wśród których występują sołtysi, karczmarze i rzemieślnicy (kowale). Z miast mazowieckich reprezentowani są przybysze z Łomży, Przasnysza, Makowa, Różana, Ostrołęki i Ciechanowa (skarga Mazowszan w 1414r.na Zakon o napaści na powyższych, przybyłych na jarmark do Nidzicy- por.Lites IIt. s158,s192 i n.,324-skargi z 1412r.) Przybysze mazowieccy, jak wynika ze szczupłych danych źródłowych, nabywają głównie sukno i sól, a zapewne sami handlują końmi. [r.1430 jakusz Wellesant, kowal z Makowa, stwierdza, że jest winien Janowi Kodryner z Nidzicy 1 zachcyk (sostich) wańczosu, który dostarczy do Gdańska). Znaczenie jarmarków nidzickich polega więc przede wszystkim na ożywieniu pogranicznej wymiany i powiązaniu lokalnych rynków mazowieckich z rynkiem południowej strefy państwa zakonnego. Wydaje się jednak, że znaczenie ich jest nieco poważniejsze. Z nielicznych danych źródeł wynika, że np. i kupcy z odległego Brześcia Litewskiego przybywając na jarmarki nidzickie zawierają również z tamtejszym kupiectwem [potwierdzenie Mikołaja Stranke z Brześcia Lit. dla Jana Kodrynera z Nidzicy o pożyczce 400 grzywien, które spłaci częściowo )
fragmenty z pracy Marian Biskup, Karol Górski „Kazimierz Jgiellończyk”  Warszawa 1987 PWN