Z czasów wojny

Niemiecka policja w czasie pacyfikacji wsi.

Zamieszczam tekst opracowania Elżbiety Kobierskiej-Motas, nieżyjącej członkini Towarzystwa Ziemi Nidzickiej.

Jedną z poważniejszych prac, jaką podjęła w latach 70-tych była Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce (przemianowana następnie na Główną Komisję Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu- Instytut Pamięci Narodowej) była próba opracowania "Rejestru miejsc i faktów zbrodni hitlerowskich dokonanych na ziemiach polskich w latach 1939-1945". Opracowanie nie uwzględniło żołnierzy i osób poległych lub zmarłych w wyniku działań wojennych, a także zbrodni popełnionych w obozach niemieckich, ośrodkach zagłady, gettach i więzieniach.
  Tomik rejestru, dotyczący byłego województwa olsztyńskiego, zweryfikowany przez byłą Okręgową komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Olsztynie, ukazał się w Warszawie w 1981 roku (do użytku wewnętrznego). Zapis każdego ustalonego faktu zbrodni uwzględniał: miejsce egzekucji, datę, zwięzły opis faktu, nazwiska ofiar, miejsce pogrzebania zwłok, ewentualne dane o ekshumacji oraz informacje o upamiętnieniu miejsca egzekucji. Każdy zapis został zaopatrzony w informację o wykorzystanych źródłach.
  W "Rejestrze" olsztyńskim odnotowano 14 zapisów dotyczących powiatu nidzickiego (ze względu na rozmiary nie podaję wykazu źródeł):
 1. Bartki, gm. Kozłowo. 1944. Żołnierze Wehrmachtu zastrzelili Edwarda Waszkiewicza ze Sławogóry Starej, zbiegłego z robót przymusowych. Zwłoki ofiary pogrzebano i pochowano na cmentarzu w Szydłowie.
 2. Giewarty, gm. Janowo. 24.03.1943 r. Żandrmi zastrzelili Polaka Stanisława Jaworskiego, ur. 20.09.1896 r., byłego komendanta Policji w Janowcu.
 3. Janowiec Kościelny. 17.12.1942 r. Żandarmi rozstrzelali chorego psychicznie rolnika ze wsi Smolany - Władysława Szemplińskiego, urodzonego 13.03.1896 r. Zwłoki pochowano na cmentarzu parafialnym w Janowcu.
 4. Janowiec Kościelny. 1943- 1944. Na terenie gminy Janowiec Kościelny (w miejscowościach: Trząski, Sołdany i Janowiec) żandarmi rozstrzelali 7 mężczyzn - Rosjan, ujetych po ucieczce z obozu jenieckiego.
 5. Janowo. 1940 r. Przy szosie do Mławy rozstrzelano 2 Polaków czasie przekraczania granicy z Prus Wschodnich.
 6. Janowo, majątek Dębe Wielkie, wiosna 1942 r. Żandarm z Janowca Kościelnego zastrzelił podejrzanego o przynależność do partyzantki Józefa Prejsa, urodzonego 7.04.1912 r. z Dzierzgowa. Zwłoki pogrzebano na cmentarzu w Dzierzgowie. Po ekshumacji pochowano go na tym samym cmentarzu.
 7. Szczepkowo- Skrody, gm. Janowiec Kościelny. 6.12.1942 r. żandarmi rozstrzelali Wiktora Szemplińskiego, urodzonego 13.04.1916 r., rolnika.
 8. Szczepkowo- Skrody, gm. Janowiec Kościelny. 13.07.1943 r. żandarmi rozstrzelali Aleksandra Szczepkowsskiego, urodzonego 28.02.1915 r. mieszkańca Skrod.
 9. Szczepkowo- Sołdany, gm. Janowiec Kościelny. 6.04.1943 r. żandarmi rozstrzelali za nielegalny ubój Polaka Stanisława Smolińskiego, urodzonego 17.07.1903 r. Zwłoki pochowano na cmentarzu w Janowcu.
 10. Szczepkowo- Sołdany, gm. Janowiec Kościelny. 07.1943 r. żandarmi zastrzelili 2 jeńców radzieckich. Zwłoki pochowano na cmentarzu w Janowcu Kościelnym.
 11. Szczepkowo- Zalesie, gm. Janowiec Kościelny. 30.08.1943 r. żandarm niemiecki zastrzelił Mariana Rudzińskiego, urodzonego 8.12.1914 r., zamieszkałego w Szczepkowie, w odwecie za działalność w ruchu oporu jego brata Stefana.
 12. Szemplino Wielkie, gm. Janowo. 12.08.1943 r. żandarmi rozstrzelali Polaka Antoniego Moszczyńskiego, urodzonego 18.06.1920 r., zamieszkałego w Szemplinie. Ofiarę egzekucji pochowano na cmentarzu parafialnym w Grzebsku.
 13. Szerokopaś, gm. Nidzica. 1939-1944. Niemcy zastrzelili jeńca polskiego za ucieczkę z obozu. Brak bliższych danych.
 14. Trząski, gm. Janowiec Kościelny. 09.1943 r. Funkcjonariusz żandarmerii zastrzelił podczas obławy radzieckiego jeńca wojennego. Ciało ofiary pochowano na cmentarzu w Janowcu Kościelnym.

Mundur żandarma niemieckiego.