Daniel i Jan Hermann

29 grudnia 1601 r. zmarł w Rydze poeta łaciński Daniel Hermann, trzeci syn Andrzeja, nidzickiego burmistrza, urodzony około 1543 roku. Uczęszczał do szkoły w swoim rodzinnym mieście. Na studia wyjechał do Wittenbergi, Strasburga i Bazylei. W 1572 roku był sekretarzem na dworze wiedeńskim (sześć lat przebywał na dworze cesarza Maksymiliana w Wiedniu), potem sekretarzem rady miejskiej w Gdańsku i reprezentował to miasto na dworze króla polskiego Stefana Batorego. Gdy został sekretarzem królewskim, wziął udział w wyprawie moskiewskiej, którą opisał w poemacie Ste phaneis Moscovitica (Gdańsk 1582). Nie powrócił z Inflant do Krakowa, osiadł w Rydze, gdzie ożenił się. Zmarł 29 grudnia 1601 roku. Wiele wierszy dedykowat królowi Batoremu i Zamoyskiemu. Zwykł podpisywać swe utwory jako H.D. „Neidenburgense Borusso". W Rydze ukazało się zbiorowe wydanie jego utworów (między innymi Livoniae afflicta supplicatjo i trzykrotnie wznawiana De rana et lacerta succino Prussiaco institis).
Z Inflantami i z Rygą związał się u schyłku XVII w. daleki krewny Daniela, Jan Hermann z Nejdenburku (pocz. XVII w.–ok. 1670), pisarz; rolnik praktyk, pochodzący z Nidzicy, Dużą poczytność zyskała jego książka „Lieffländischer Landmann” przetłumaczona na język polski pod tytułem „Ziemianin albo gospodarz inflandzki” (wyd. niem. 1662, pierwsze wyd. pol. 1671, piąte 1823).. Praca stanowiła zbiór praktycznych porad dla rolników na każdą porę roku.

https://de.wikisource.org/wiki/ADB:Hermann,_Daniel

SPIS MIESZKAŃCÓW PARAFII JANOWIEC W 1763 ROKU

STUDIA PŁOCKIE
tom XXV/1997


Ks. Michał Marian Grzybowski
SPIS MIESZKAŃCÓW PARAFII JANOWIEC
W 1763 ROKU

Korzystając z akt wizytacyjnych ubiegłych stuleci można spotkać wiele interesujących informacji i wiadomości. Poza informacjami odnoszącymi się bezpośrednio do działalności kościelnej można spotkać dane, które informują o ilości parafian, ich zamożności oraz zajęciach, jakimi się zajmowali.
Wiadomo, że plebani, mając powierzoną pieczę nad swoimi parafianami powinni ich nie tylko znać z obecności w kościele podczas niedzielnych mszy św. czy innych uroczystości, ale wiedzieć gdzie mieszkają, jaki jest ich stan społeczny, status rodzinny, zamożność i wiele innych danych. Znane i praktykowane było spisywanie parafian sporządzane przez plebana zwykle z racji odbywanej kolędy. Odwiedziny duszpasterskie w każdym domu i każdej rodzinie dawały okazję nie tylko do spotkania się ze wszystkimi parafianami, przepytywaniem katechizmu dzieci i młodzież, ale także dawało możliwość sporządzenia spisu wszystkich domowników. Spisy te służyły potem do wydawania dorosłym kartek w celu odbycia wielkanocnej spowiedzi, zaś jeśli chodzi o dzieci - dawały orientację, ile i które z nich powinno uczęszczać wiosną i latem na katechizm przygotowujący do pierwszej spowiedzi i Komunii św. Czasem spisy te były pomocne przy odbieraniu należnych plebanowi dziesięcin choć często do tych spraw przeznaczane były specjalne księgi z wykazami wszystkich, na których ciążył ten obowiązek.
W aktach wizytacji generalnej, odbytej z polecenia biskupa płockiego Hieronima Antoniego Szeptyckiego w dekanacie janowskim w latach 1763-1764 zapisane zostały nazwiska i imiona wszystkich parafian Janowiec.
Na terenie parafii były wówczas dwa dwory w Pokrzywnicy Wielkiej wdowy Ewy Krajewskiej, liczący 20 gospodarzy oraz w Szczepkowie Zalesiu Bernarda Krajewskiego liczący 11 gospodarzy. Oprócz tego było 39 innych wsi i przysiółków. Liczebność ich była następująca: najliczniejsza była wieś Szczepkowo Borowe, składająca się z 25 gospodarstw, nieco mniejsze były Smolany liczące 20 gospodarstw, Nowa Wieś mająca 19 gospodarstw, Gołębie z 13 gospodarzami, Połcie Młode mające 12 gospodarzy, po 10 gospodarzy miały wsie Moszczyno, Połcie Stare, Giewarty i Szczepkowo Skrody. Po 9 gospodarstw było we wsiach Janowiec Szlachecki, Szczepkowo Iwany, Bukowiec Mały; 8 gospodarstw miały wsie Jastrzębki, Kołaki, Krajewo Kawęczyno, Piotrkowo; 7 gospodarstw było we wsi Siwe i Szypułki; wsie Krajewo, Zagroby, Szczepkowo Sołdany składały się z 6 gospodarstw, 5 gospodarzy było we wsiach Boruty, Trząski, Majki Pokrzywnica, Zabino. Po 4 gospodarstwa były we wsiach Leśniewo, Młyńskie, Zaskórki, Szczepkowo Kukiełki, Szczepkowo Pawełki, Bukowiec Wielki i Kuce. Tylko po 3 gospodarstwa liczyły przysiółki Dunaje, Cygany Miecznikowo, Zdzięty; po 2 gospodarzy mieszkało w Krajewie Wielkim, Leśnikach, Gąsiorach Zabino i w Mięchach; jeden gospodarz mieszkał w Sowach. W sumie było to 42 miejscowości, w których mieszkało 1198 osób, w tym 583 mężczyzn i 615 kobiet. Większość mieszkańców parafii Janowiec należała do stanu szlacheckiego. Niemal przy każdym zapisanym nazwisku gospodarzy umieszczone było określenie „Pan", co zwykle pisano przy pochodzeniu szlacheckim. Był to wyjątkowy teren, gdzie drobnej szlachty było stosunkowo dużo. Choć spotkać można ludzi wykonujących funkcje służebne i to zarówno przez mężczyzn jak i kobiety. Tylko w miejscowościach takich jak: Dunaje, Zaskórki, Szypułki, Moszczyno Połcie, Zagroby, Leśniki, Szczepkowo Skrody, Zabino, Sowy, Siwe, Kuce i Cygany tamtejsi gospodarze nie zatrudniali służby, ale wszystkie prace wykonywali sami. }est rzeczą oczywistą, że najwięcej służby było we dworach. Dziedzic Bernard Krajewski ze Szczepkowa Zalesia miał służebną Magdalenę, służebnego Aleksandra, chłopca Piotra oraz woźnicę Marcina. Dziedziczka z Pokrzywnicy Wielkiej, Ewa Krajewska miała także czworo służby mianowicie dwie służebne Marianny, parobka Michała oraz owczarczyka Macieja. Ewenementem było, że Franciszek Bukowski z Bukowca Wielkiego, będąc z żoną, miał 5 osób służby; była to służąca Katarzyna, służący Walenty oraz 3 parobków: Jana, Antoniego i Stanisława. Również 4 osoby służby miał Aleksander Szczepkowski ze Szczepkowa Sołdan. Były to służące Cecylia i Marianna, służący Antoni i parobek Mikołaj. Troje służących miał Franciszek Szczepkowski z tegoż Szczepkowa Sołdan, po dwie osoby na służbie mieli gospodarze Szymon Młyński ze wsi Młyńskie, Stanisław Młyński z Nowej Wsi, Paweł Krajewski — gospodarz z Krajewa Wielkiego, Felicjan Szempliński ze Smolan, Tomasz Machyński z Pokrzywnicy. Po jednej osobie, zwykle służącej, zatrudniali w tym czasie Gabriel Zambrzuski z Krajewa Wielkiego, Paweł Szczepkowski, Franciszek Szczepkowski, Fabian Szczepkowski, Franciszek Szczepkowski, Maciej Szczepkowski, Tomasz Pepłowski — wszyscy ze Szczepkowa Borowego. Kilku gospodarzy przyjmowało do swoich domów tzw. komorników. I tak Kacper Smoliński w Szczepkowie Borowym miał 3 komorników: była to komornica Apolonia i komornik Marcin oraz na pokomornym mieszkał Szymon Szczepkowski z żoną i córką. U Antoniego Smolińskiego w Nowej Wsi mieszkał komornik Antoni, zaś u Kazimierza Krajewskiego w Krajewie mieszkał komornik Antoni Szypulski. Ponieważ wykazy podają oprócz nazwisk także imiona parafian łatwo ustalić, jakie imiona występowały najczęściej czyli były najbardziej popularne. Ogólnie trzeba stwierdzić, ze zarówno u kobiet jak i mężczyzn przeważały imiona biblijne, chrześcijańskie; takie, jakie zalecał Kościół. Najbardziej popularnym dla kobiet było imię Maria, mające wówczas formę Marianna. Kobiet o tym imieniu było 177, drugim popularnym imieniem była Katarzyna, które nosiło 80 osób, 49 kobiet nosiło imię Ewa, 33 - Agnieszka, po 31 - Franciszka i Jadwiga, 25 kobiet miało imię Anna, 19 - Barbara, 17 - Elżbieta, 15 - Rozalia, po 14 - Małgorzata i Teresa, po 9 kobiet było z imieniem Łucja i Magdalena, 8 - Konstancja, po 6 osób miało imię Apolonia i Felicjanna, 5 miały imię Klara i Petronela, po 4 - Agata i Urszula, 3 razy powtarzało się imię Brígida, Famianna i Teodora, 2 razy - Cecylia, Dorota, Wiktoria, Zuzanna; tylko raz wymienione były imiona: Anastazja, Angela, Ludwika, Marcjanna, Prudencjanna i Samuela. Jeśli chodzi o imiona męskie - wyraźną przewagę miał Jan, nosiło go aż 44 mężczyzn; w kolejności były imiona: Wojciech zapisany 39 razy, Maciej - 36 razy, Tomasz - 29 razy, Stanisław - 26 razy; po 25 razy wymieniony jest Franciszek, Antoni i Michał, 24 razy - Piotr, 23 razy - Józefj 22 razy - Kazimierz; Paweł i Jakub wymieniane są po 19 razy, 18 razy zapisane są imiona Adama i Andrzeja, 16 razy - Szymona, po 15 razy - Marcina, Mateusza i Wawrzyńca, 12 razy wymieniony był Bartłomiej, 11 razy - Fabijan, po 10 razy - Grzegorz i Walenty, 4 razy zapisane było imię Felicjan, po 4 razy - imiona Ignacy, Kacper, Łukasz, Mikołaj, Hilary i Aleksander; 3 razy zapisane były imiona Anzelm i Balcer, po 2 razy wymieniono imiona Dominik, Jacenty, Ludwik, Stefan i Wacław. Tylko raz zapisane były imiona: Adrian, Augustyn, Ambroży, Bernard, Bazyli, Benedykt, Bonawentura, Cyprian, Eliasz, Gabriel, Jerzy, Karol, Klemens, Krzysztof Rosłan, Szczęsny, Samuel, Sylwester, Teodor, Wiktor, Walerian. Łatwo zauważyć, że najbardziej popularne imiona to imiona chrześcijańskie, biblijne, powtarzające się przez stulecia. Proboszczem w Janowcu w tym czasie był ks. Jan Płoski, liczący 54 lata, święcony 23 kwietnia 1725 r. w Pułtusku przez Adama Franciszka Rostkowskiego, sufragana łuckiego. Prezentowany był przez kolatorów kościoła, którymi byli dziedzice Janowca, Szypułk, Borowych i Leśnik. W pracy duszpasterskiej wspierał go wikariusz ks. Tomasz Majkowski lat 29. Ksiądz Płoski objął parafię janowiecką 6 kwietnia 1736 r. Dzielnie zabrał się do pracy, w 1741 r. pobudował drewniany kościół parafialny, pokrył go dachówką, wyposażył wnętrze poprzez nową posadzkę, rzeźbione ołtarze, ambonę, postawił nową dzwonnicę, sprawił ławki, wyreperował pozytew na chórze, sprawił nowe szaty i księgi liturgiczne. Postawił też nowy budynek dla wikarego, poprawił spichlerz plebański, stodołę i chlewy. Dbał także o sprawy duszpasterskie o czym świadczy między innymi dokładny spis imienny parafian, który w całości tu zostaje umieszczony.

Przypisy: 1 Archiwum Diecezjalne Płockie. Visitaciones generales sub episcopo Hieronymo Antonio in Szeptyce Szeptycki anno 1763-1764 decanatum Pultoviensis, Macoviensis, Prasnensis, Ciechanoviensis, Janoviensis. Sygn. AW 270. ' Visitationes generales..., k. 557 v. [560v] 

Parafia Janowiccka Boruty - wieś - gospodarzów 51. Pan Mateusz Szempliński - gospodarz Małgorzata - żona Bazyli Smoliński - wuj
2. Pan Antoni Szempliński - gospodarz Katarzyna - żona Franciszek - brat Marianna - siostra
3. Pan Szymon Miecznikowski - gospodarz Teodora - żona Paweł - syn Józef - syn
4. Pan Marcin Miecznikowski - gospodarz
Agnieszka - żona
Tomasz - brat
Paweł - brat
Franciszka - matka
Małgorzata - służebna
5. Pan Wojciech Szempliński - gospodarz
Agnieszka - żona
Wojciech - syn
Ambroży - syn
Antoni - syn
Kazimierz - syn
Franciszka - córka
Jastrząbki - wieś - gospodarzów 6
1. Pan Łukasz Pepłowski - gospodarz
Katarzyna - żona
Tomasz - syn
Marianna Smolińska, Jakub Pepłowski
2. Pan Walenty Jastrzębski - gospodarz
Katarzyna - żona
Rozalia - służebna
Maciej Miecznikowski
[561]
3. Pan Andrzej Jastrzębowski - gospodarz
Katarzyna - żona
Agnieszka - córka
Marianna - córka
4. Pan Antoni Jastrzębowski - gospodarz
Franciszka - żona
Maciej - służebny
5. Pan Tomasz Jastrzębowski - gospodarz
Ewa - żona
6. Pan Antoni Piotrowski - gospodarz
Agnieszka - żona
Jadwiga - matka
Wojciech - służebny
Anna - komornica
Lcśniewo - wieś - gospodarzów 4
1. Pan Andrzej Krajewski - gospodarz
Marianna - żona
Ludwik Krajewski
2. Pan Jerzy Trzebieński - gospodarz
Zofia - żona
Antoni - syn
3. Pan Ludwik Moszczyński - gospodarz
Lucja - żona
Marianna - matka
Antoni - syn
Józef Bukowski
4. Pan Franciszek Radzymiński - gospodarz
Famianna - żona
Młyńskie - wieś - gospodarzów 4
1. Pan Jan Krajewski - gospodarz
Marianna - żona
Teresa Miecznikowska
Jan Zembrzuski
[561v]
2. Pan Hilary Pepłowski - gospodarz
Elżbieta - żona
Maciej - parobek
3. Pan Balcer Pepłowski - gospodarz
Marianna - żona
Elżbieta - córka
Elżbieta - matka
Marianna - córka
4. Pan Szymon Młyński - gospodarz
Marianna - żona
Teodora - matka
Katarzyna - służebna
Piotr - służebny
Trząś ki - wieś - gospodarzów 5
1.Pani Franciszka Wasiłowska - wdowa
Łucja - córka
2. Pan Kazimierz Jastrzębowski - gospodarz
Marianna - żona
Jan - syn
3. Pan Piotr Nowowiejski - gospodarz
Ewa - żona
Teresa - siostra
Małgorzata - matka
4. Pan Wiktor Kownacki - gospodarz
Łucja - żona
Łucja - córka
Agnieszka - służebna
Agnieszka - komornica
5. Pan Tomasz Miecznikowski - gospodarz
Marianna - żona
Marianna - siostra
Marianna - córka
Nowa Wieś - gospodarzów 19
1. Pan Piotr Kownacki - gospodarz
Marianna - żona
Wojciech - syn
[562]
2. Pan Michał Kownacki - gospodarz
Anna - żona
Marianna - córka
3. Pan Mikołaj Kownacki - gospodarz
Anna - żona
4. Pan Józef Krajewski - gospodarzZofia - żona Tomasz - syn Marianna - córka Kazimierz - brat 5. Pan Wojciech Smoliński - gospodarz Barbara - żona Zofia - matka 6. Pan Stanisław Młyński - gospodarz Franciszka - żona Antoni - syn Marcin - służebny Elżbieta - służebna 7. Pan Wacław Nowowiejski - gospodarz Ewa - żona 8. Pan Stanisław Zembrzuski - gospodarz Marianna - żona 9. Michał Smoliński - gospodarz Marianna - żona Rozalia - ciotka Marianna - siostra 10. Pan Jan Jastrzębowski - gospodarz Teodora - żona Klara - córka Stanisław - syn 11. Pan Antoni Nowowiejski - gospodarz Marianna - żona Marianna - córka 12. Pan Wojciech Krajewski - gospodarz Barbara - żona Katarzyna - matka 13. Pan Wojciech Jastrzębowski - gospodarz Jadwiga - żona Ewa - córka Teresa - córka Kacper - syn [562v] 14. Pan Józef Jastrzębowski - gospodarz Marianna - żona 15. Pan Adam Krajewski - gospodarz Katarzyna - żona Ewa - matka 16. Pan Adam Szczepkowski - gospodarz Felicjanna - żona Michał - syn Ewa - komornica 17. Pan Adam Jastrzębowski - gospodarz Jadwiga - żona Marianna - córka 18. Pan Antoni Smoliński - gospodarz Ewa - żona Antoni - komornik Cecylia - żona 19. Pan Eliasz Moszczyński- gospodarz Katarzyna - żona Marianna - córka Krajewo - wieś - gospodarzów 6 1. Pan Maciej Dunajski - gospodarz Helena - żona 2. Pan Antoni Dunajski - gospodarz Marianna - żona Marianna - służebna 3. Pan Szymon Krajewski - gospodarz Konstancja - żona Antoni - syn Marianna - córka 4. Pan Fabian Krajewski - gospodarz Marianna - żona Marianna - córka Marianna - ciotka 5. Pan Kazimierz Krajewski - gospodarz Marianna - matka Anna - córka Barbara Chmielewska Adam Chmielewski Adam Nowowiejski Antoni Szypulski - komornik Marianna - żona Anna - matka [563] 6. Pan Maciej Krajewski - gospodarz Agata - żona Michał - syn Katarzyna - córka Marianna - córka Krajewo Wielkie - gospodarzów 2 1.Pan Paweł Krajewski - gospodarz Marianna - żona Franciszka - córka Marianna - służebna Franciszek - służebny 2. Pan Gabriel Zembrzuski - gospodarz Ewa - żona Marianna - córka Maciej Wasiłowski Agnieszka - służebna Fabian Gałyska - chłop gospodarz Marianna - żona Magdalena - córka Moszczyno Połcie Stare - gospodarzów 10 l.Pan Stanisław Moszczyński- gospodarz

Jadwiga - żona
Józef - syn
Katarzyna - córka
Andrzej - syn
2. Pan Adam Moszczyński - gospodarz
Anna - żona
Piotr - syn
Marianna - córka
Konstancja - córka
Stanisław - syn
[563v]
3. Pan Jan Moszczyński - gospodarz
Marianna - żona
4. Pan Fabian Kownacki - gospodarz
Ewa - żona
5. Pan Piotr Moszczyński - gospodarz
Agnieszka - żona
Tomasz - syn
Petronela Moszczyńska
Jakub Podoski
6. Pan Józef Moszczyński - gospodarz
Katarzyna - żona
Jan - syn
Aleksander - syn
7. Pan Antoni Moszczyński - gospodarz
Katarzyna - żona
Adam - syn
Katarzyna - córka
Anna - córka
8. Pan Bartłomiej Moszczyński - gospodarz
Małgorzata - żona
Marianna - matka
Apolonia - siostra
Marianna - siostra
9. Pan Szymon Moszczyński - gospodarz
Marianna - żona
Michał - syn
Marianna - córka
10. Pan Szymon Moszczyński - gospodarz
Ewa - żona
Marcjanna - córka
Jakub - syn
Dunaje - wieś - gospodarzów 3
1. Pan Stanisław Dunajski - gospodarz
Zofia - córka
Stanisław - syn
2. Pan Balcer Smoliński - gospodarz
Katarzyna - żona
3. Pan Andrzej Grzybowski - gospodarz
Marianna - żona
[564]
Zaskurki - wieś - gospodarzów 4
1.Pan Stanisław Szypulski - gospodarz
Zofia - matka
Jadwiga -córka
Małgorzata - córka
2. Pan Kazimierz Jastrzębowski - gospodarz
Ewa - żona
3. Pan Wojciech Szypulski - gospodarz
Katarzyna - żona
Jakub - syn
Teresa - córka
Franciszka - komornica
4. Pan Maciej Szypulski - gospodarz
Barbara - żona
Stefan - syn
Hilary - syn
Marianna - córka
Szypułki - wieś - gospodarzów 7
1.Pan Wojciech Zembrzuski - gospodarz
Magdalena - żona
Adam - syn
Maciej - syn
Antoni - syn
Anastazja Pokrzywnicka
2. Pan Maciej Pokrzywnicki - gospodarz
Anna - żona
3. Pan Maciej Pokrzywnicki - gospodarz
Marianna - żona
Michał - syn
Katarzyna - córka
4. Pan Wojciech Szypulski - gospodarz
Marianna - żona
Michał Miecznikowski - zięć
Marianna - żona
5. Pan Klemens Peplowski -gospodarz
Marianna - siostra
Elżbieta - siostra
Jakub - brat
[564v]
6. Pan Fabian Radzymiński - gospodarz
Marianna - żona
Su ni sław - syn
7. Pan Paweł Bukowski - gospodarz
Szczepkowo Borowe - gospodarzów 25
l.Pan Andrzej Bobiński - gospodarz
Ewa - żona
Michał - syn
Wojciech - syn

Katarzyna - córka
Konstancja - córka
2. Pan Walenty Szczepkowski - gospodarz
Anna - żona
Marianna - synowica
3. Pan Paweł Szczepkowski - gospodarz
Agnieszka - żona
Jan - syn
Katarzyna - córka
Franciszek Miecznikowski
Marianna - służebna
4. Pan Marcin Szczepkowski - gospodarz
Marianna - żona
Marianna - córka
Katarzyna Romańska - wdowa
5. Pan Franciszek Szczepkowski - gospodarz
Marianna - żona
Franciszka - służebna
6. Pan Antoni Szczepkowski - gospodarz
Ewa - żona
Ewa - córka
Józef Moszczyński
Jan - syn
Pior - syn
7. Pan Adam Szczepkowski - gospodarz
Barbara - żona
Jakub - syn
Grzegorz - syn
Pudencjana - córka
Rozalia - córka
Jadwiga - córka
Zofia Czyzowna
[565]
8. Pan Fabian Szczepkowski - gospodarz
Marianna - żona
Katarzyna - służebna
9. Pan Jan Szczepkowski - gospodarz
Franciszka - żona
Jan - syn
Tomasz - syn
10. Pan Franciszek Szczepkowski - gospodarz
Famianna - żona
Piotr - syn
Wawrzyniec - syn
Franciszka - służebna
11. Pan Jan Bukowski - gospodarz
Katarzyna - żona
Barbara - córka
Paweł - syn
Zofia Ptpłowska
Marianna - córka
12. Pan Barłomiej Pepłowski - gospodarz
Marianna - żona
Ewa - córka
Wojciech - syn
Matus - komornik
Zofia - żona
13. Pan Tomasz Pepłowski - gospodarz
Zofia - żona
Fabian - syn
Maciej - syn
Antoni - syn
Jakub Niecznikowski
Barbara - służebna
[565v]
14. Pan Stefan Szczepkowski - gospodarz
Marianna - żona
Agnieszka - córka
Marianna - córka
15. Pan Maciej Szczepkowski - gospodarz
Marianna - żona
Katarzyna - służebna
16. Pan Wojciech Szczepkowski - gospodarz
Marianna - żona
Jadwiga Szczepkowska
17. Pan Adam Szczepkowski - gospodarz
Jadwiga - żona
Stanisław - syn
Wojciech - syn
18. Pan Kazimierz Pszczółkowski - gospodarz
Rozalia - córka
Katarzyna - córka
19. Pan Grzegorz Szypulski - gospodarz
Marianna - żona
Jan - syn
Fabian - syn
Barbara - córka
20. Pan Kacper Smoliński - gospodarz
Zofia - matka
Marianna - córka
Maciej - syn
Apolonia - komornica
Marianna - córka
Marcin - komornik
Szymon Szczepkowski - komornik
Marianna - żona
Agnieszka - córka
21. Pan Wojciech Szczepkowski - gospodarz
Marianna - żona
Mikołaj - syn
Katarzyna - córka
Rozalia - córka

22. Pani Małgorzta Szczepkowska - wdowa
Felicjanna - córka
[566]
23. Pan Jan Szczepkowski - gospodarz
Zofia - żona
Marianna - córka
Teresa - córka
Maciej - krawiec
24. Pan Jakub Rudziński - gospodarz
Kunegunda - żona
Agnieszka Szczepkowska
25. Pani Katarzyna Szczepkowska - wdowa
Maciej - syn
Stanisław - syn
Marianna - córka
Giewarty - wieś - gospodarzów 10
1. Pan Maciej Smoliński - gospodarz
Ewa - żona
2. Pan Piotr Smoliński - gospodarz - młodzian
Barbara - siostra
3. Pan Wojciech Smoliński - gospodarz
Katarzyna - żona
Katarzyna - siostra
4. Pan Szymon Szczepkowski - gospodarz
Agnieszka - żona
Szymon - komornik
Zofia - żona
Marianna - służebna
5. Pan Jgnacy Wasiłowski - gospodarz
Barbara - żona
Walenty - syn
Maciej - syn
Michał - syn
Antoni - syn
Wawrzyniec - syn
Marianna - córka
Jadwiga - córka
Rozalia - córka
[566v]
6. Pan Wojciech Leśnikowski - gospodarz
Anna - żona
Marianna - córka
Tomasz - syn
Rozalia - córka
7. Pan Ignacy Wasiłowski - gospodarz
Urszula - żona
Franciszka - służebna
8. Pan Jan Roman - gospodarz
Małgorzata - żona
Ewa - matka
Konstancja - córka
Walenty - syn
9. Pan Wojciech Giewartowski - gospodarz
Katarzyna - żona
Walenty - syn
10. Pan Tomasz Czaplicki - gospodarz
Marianna - żona
Elżbieta - matka
Agnieszka - córka
Smolany - wieś - gospodarzów 20
1. Pan Mateusz Miecznikowski - gospodarz
Ewa - żona
Marianna - służebna
Piotr - krawiec
Jadwiga - żona
Katarzyna - matka
2. Pan Fabian Miecznikowski - gospodarz
Konstancja - żona
Marianna - siostra
3. Pan Kazimierz Smoliński - gospodarz
Ewa - żona
Marianna - córka
Marianna - siostra
4. Pan Łukasz Łęczyński - gospodarz
Teresa - żona
Marcin - syn
[567]
5. Pan Maciej Smoliński - gospodarz
Katarzyna - żona
Marianna - babka
6. Pan Mateusz Smoliński - gospodarz
Anna - żona
Józef Smoliński
Stanisław Smoliński
7. Pan Felicjan Szempliński - gospodarz
Urszula - żona
Marianna - córka
Marianna - służebna
Marcin - parobek
8. Pan Jacenty Miecznikowski - gospodarz
Felicjanna - żona
Wawrzyniec - służebny
9. Pan Marcin Smoliński - gospodarz
Katarzyna - żona
Ewa - córka
Marianna - córka
10. Pan Paweł Smoliński - gospodarz
Barbara - żona
Mateusz - służebny
11. Pan Hilary Leśnikowski - gospodarz

Marianna - żona
Bartłomiej - syn
Tomasz - syn
Marianna - córka
Franciszka - komornica
12. Pan Jakub Miecznikowski - gospodarz
Marianna - żona
Franciszek - syn
Katarzyna - siostra
13. Pan Andrzej Smoliński - gospodarz
Barbara - żona
14. Pan Paweł Smoliński - gospodarz
Marianna - żona
Petronela - córka
Franciszek - syn
Józef - syn
[567v]
15. Pan Adam Smoliński - gospodarz
Zofia - żona
16. Pan Józef Smoliński - gospodarz
Agnieszka - żona
Jakub - syn
Katarzyna - córka
17. Pan Wojciech Smoliński - gospodarz
Elżbieta - żona
Borowa - wdowa
Benedykt - syn
18. Pan Jakub Szczepkowski - gospodarz
Anna - żona
Teresa - córka
Marianna - córka
Felicjan - syn
Aleksander - syn
19. Pan Kazimierz Moszczyński - gospodarz
Marianna - żona
Stanisław - syn
Wawrzyniec - syn
Katarzyna - córka
Józef - syn
20. Pan Szczęsny Smoliński - gospodarz
Marianna - żona
Jadwiga - córka
Połcie Młode - gospodarzów 12
1. Pan Mateusz Moszczyński - gospodarz
Ewa - żona
Michał Moszczyński
2. Pan Franciszek Moszczyński - gospodarz
Apolonia - żona
3. Pan Wawrzyniec Moszczyński - gospodarz
Felicjanna - matka
Małgorzata - córka
Katarzyna - córka
4. Pan Wawrzyniec Łęczyński - gospodarz
Anna - żona
Łucja Szczepkowska
5. Pan Jakub Moszczyński - gospodarz
Ewa - żona
Elżbieta - służebna
6. Pan Kacper Moszczyński - gospodarz -
młodzian
7. Pan Piotr - gospodarz
Katarzyna - żona
8. Pan Fabian Gałęzka - gospodarz
Katarzyna - żona
9. Pan Michał Moszczyński - gospodarz
Helena - żona
Franciszka - córka
10. Pan Kazimierz Gęska - gospodarz
Marianna - żona
Brygida - siostra
Rozalia - siostra
Ewa - siostra
11. Pan Michał Moszczyński - gospodarz
Rozalia - żona
Katarzyna - siostra
Józef Moszczyński
12. Pan Antoni Moszczyński - gospodarz
Marianna - żona
Marianna - siostra
Katarzyna - siostra
Kazimierz Moszczyński
Majki Pokrzywnica - wieś - gospodarzów 5
1.Pan Wawrzyniec Szypulski - gospodarz
Marianna - żona
Apolonia - służebna
2. Pan Jan Rudziński - gospodarz
Zofia - żona
Michał - syn
3. Pan Szymon Rudziński - gospodarz
Marianna - żona
[568v]
4. Pan Wojciech Szczepkowski - gospodarz
Franciszka - żona
Józef- syn
Andrzej - syn
Piotr - syn
Jan - syn
Marianna Miecznikowska
Jadwiga - córka
5. Pan Stanisław Szczepkowski - gospodarz
Teresa - żona Józef - syn Piotr - syn Jan - syn Katarzyna Zembrzuska Zagroby - wieś - gospodarzów 6 1. Pan Jakub Szczepkowski - gospodarz Franciszka - żona 2. Pan Antoni Szczepkowski - gospodarz Agnieszka - matka 3. Pan Andrzej Pokrzywnicki - gospodarz Jadwiga - żona Ewa Moszczyńska - wdowa 4. Pan Andrzej Szczepkowski - gospodarz Agnieszka - żona Marianna - córka Tomasz - syn 5. Pan Antoni Szczepkowski - gospodarz Ewa - żona 6. Pan Tomasz Szczepkowski - gospodarz Marianna - żona Janowiec Szlachecki - gospodarzów 9 1. Pan Józef Moszczyński - gospodarz Marianna - żona Ewa - córka Jan - syn [569] 2. Pan Walenty Janowski - gospodarz Anna - żona Kazimierz - syn Anzelm - syn Franciszka - córka Piotr - służebny 3. Pan Franciszek Leśnikowski - gospodarz Marianna - żona Anna - służebna 4. Pan Wojciech Leśnikowski - gospodarz Katarzyna - żona Jadwiga - córka 5. Pan Jakub Leśnikowski - gospodarz Franciszka - żona 6. Pan Wojciech Jastrzębowski - gospodarz Jadwiga - żona Marianna - córka Marcin - syn Ewa - córka 7. Pan Michał Jastrzębowski - gospodarz Ewa - żona Marianna Pepłowska Antoni - syn 8. Pan Wawrzyniec Jastrzębowski - gospodarz Marianna - żona Jan - syn 9. Pan Dominik Leśnikowski - gospodarz Ewa - żona Antoni - służebny Lcśniki - wieś - gospodarzów 2 1. Pan Marcin Rudziński - gospodarz Agnieszka - żona Józef - syn Ewa - żona Maciej Rudziński Antoni Rudziński Jakub Bukowski 2. Pani Dorota Miecznikowska - wdowa Antoni - syn Michał - syn Teodor - syn Bartłomiej Miecznikowski Agnieszka - córka Franciszka - córka Kołaki - wieś - gospodarzów 8 1.Pan Mikołaj Kołakowski - gospodarz Teresa - żona Marianna - matka 2. Pan Tomasz Kołakowski - gospodarz Agnieszka - żona Katarzyna - służebna 3. Pan Wojciech Kołakowski - gospodarz Marianna - żona Hilary - syn Antoni - syn Piotr - syn Piotr - służebny Konstancja - córka 4. Pan Szymon Piotrkowski - gospodarz Franciszka - żona Kazimierz - syn 5. Pan Felicjan Kołakowski - gospodarz Agnieszka - żona Jan - syn 6. Pan Stanisław Kołakowski - gospodarz Marianna - żona Stanisław - syn Franciszka - córka 7. Pan Kazimierz Bukowski - gospodarz Katarzyna - żona Kazimierz - syn Antoni - syn
8. Pan Szymon Bukowski - gospodarz Ewa - żona Ewa - matka Ewa - służebna [570] Szczepkowo Sołdany - gospodarzów 6 1. Pan Franciszek Szczepkowski - gospodarz Katarzyna - żona Katarzyna Tańska Marianna - córka Paweł Tyburski - służebny Zofia - służebna Józef - służebny 2. Pan Aleksander Szczepkowski - gospodarz Marianna - żona Mikołaj - próbek Cecylia - służebna Marianna - służebna Antoni - służebny 3. Maciej - chłop - gospodarz Elżbieta - żona 4. Fabian - chłop - gospodarz Marianna - żona Michał - syn 5. Maciej - chłop - gospodarz Katarzyna - żona Zofia - matka 6. Stanisław - chłop - gospodarz Anna - żona Marianna - komornica, wdowa Szczepkowo Kukcłki - gospodarzów 4 1. Pan Tomasz Radzymiński - gospodarz Franciszka - żona Katarzyna - siostra Jan - parobek Jan - służebny Franciszka - siostra 2. Pani Zuzanna Szczepkowska - wdowa Marianna - córka Katarzyna - córka Franciszka - córka Zuzanna - córka Barbara - córka Agnieszka - babka [570v] 3. Pan Wojciech Szczepkowski - gospodarz Barbara - żona Małgorzta - córka 4. Pan Walenty Miecznikowski - gospodarz Jadwiga - żona Marianna - matka Ignacy - syn Bartłomiej - syn Katarzyna - córka Jadwiga - komornica Szczepkowo Pawelki - gospodarzów 4 1.Pan Grzegorz Majewski - gospodarz Franciszka - żona Franciszek - syn Andrzej - syn Marianna - córka Wiktoria - córka Ewa - córka Piotr - parobek Jan Szczepkowski Petronela Szypulska Bukowska - służebna 2. Pan Antoni Szczepkowski - gospodarz Jadwiga - żona Wojciech - syn Ewa - żona Rozalia Wieczfińska Jakub - służebny 3. Pan Antoni Szczepkowski - gospodarz Marianna - żona Marianna - córka Katarzyna - córka 4. Pan Mateusz Piotrkowski - gospodarz Anna - żona [571] Szczepkowo Zalesie - Dwór 1. Pan Bernard Krajewski - wdowiec Magdalena - służebna Aleksander - służebny Marcin - woźnica Piotr - chłopiec 2. Marcin - chłop - gospodarz Ludwika - żona Wojciech - syn Marianna - córka Marianna - służebna Tomasz - parobek 3. Mateusz - chłop - gospodarz Katarzyna - żona Andrzej - syn 4. Piotr - chłop - gospodarz Elżbieta - żona Marianna - córka Ewa - córka
5. Szymon - chłop - gospodarz Marianna - żona Rozalia - córka 6. Maciej - chłop - gospodarz Marianna - żona Zofia - matka Anna - córka 7. Antoni - chłop - gospodarz Agata - żona Agnieszka - służebna Katarzyna - komornica Agata Grześkowa 8. Pan Jakub Podoski - gospodarz Felicianna - żona 9. Pan Antoni Moszczyński - gospodarz Marianna - żona 10. Pan Antoni Moszczyński - gospodarz Marianna - żona 11. Pan Jan Szczepkowski - gbspodarz Marianna - żona Kazimierz - syn Marianna - córka [57 lv] Szczepkowo Skrody - gospodarzów 10 1.Pan Samuel Szczepkowski - gospodarz Marianna - żona Helena - matka 2. Pan Mateusz Szczepkowski Marianna - żona Stefan - syn Wawrzyniec - syn 3. Pan Łukasz Bukowski - gospodarz Marianna - żona 4. Pan Bartłomiej Jastrzębowski Elżbieta - żona Franciszka - siostra Anna - córka Ewa - córka 5. Pan Wojciech Węgierski - gospodarz Pan Marcin Węgierski Pan Franciszek Węgierski Wiktoria - żona 6. Pan Łukasz Szczepkowski - gospodarz Barbara - żona Klara - matka 7. Pan Paweł Szczepkowski - gospodarz Jadwiga - żona Kacper Szczepkowski 8. Pan Kazimierz Szczepkowski - gospodarz Marianna - żona Konstancja - córka 9. Pani Ewa Majewska - wdowa Apolonia - córka Sylwester - syn Anna - córka Franciszek - komornik 10. Pan Franciszek Moszczyński - gospodarz Zofia - żona Jan Szczepkowski - brat [572] Krajewo Kawęczyno - gospodarzów 8 1. Pan Jan Krajewski - gospodarz Ewa - żona 2. Pan Tomasz Szempliński - gospodarz Petroneła - żona Ewa - córka Klara - córka Paweł - syn 3. Pan Walenty Moszczyński - gospodarz Marianna - żona Franciszka - córka Stanisław - syn 4. Pan Antoni Krajewski - gospodarz Angela - żona Piotr - służebny 5. Pan Mateusz Krajewski - gospodarz Zofia - żona Adam - służebny 6. Pan Jan Szczepkowski - gospodarz Elżbieta - żona Kazimierz - syn Adam - syn 7. Pan Jan Bukowski - gospodarz Marianna - żona Katarzyna - siostra Anna Szczepkowska 8. Pan Andrzej Szczepkowski - gospodarz Teresa - żona Katarzyna - córka Marianna - córka Urszula - służebna Katarzyna Krajewska - komornica Szczepkowo Iwany - gospodarzów 9 1. Pan Kazimierz Szczepkowski - gospodarz Rozalia - żona 2. Pan Mateusz Szczepkowski - gospodarz Jadwiga - żona 3. Pan Jan Szczepkowski - gospodarz Jadwiga - żona Marianna - wdowa 4. Pan Jan Szczepkowski - gospodarz
Marianna - żona Marianna - służebna [572v] 5. Pan Maciej Szczepkowski - gospodarz Agnieszka - żona Franciszek - syn 6. Pan Marcin Kaczyński - gospodarz Marianna - żona Jadwiga - córka 7. Pan Walerian Szczepkowski - gospodarz Jadwiga - żona Marianna - córka Wojciech - syn Jan - syn 8. Pan Tomasz Szczepkowski - gospodarz Katarzyna - żona Rozalia - córka 9. Pan Grzegorz Moszczyński - gospodarz Marianna - żona Katarzyna - służebna Wojciech Rybiński - gospodarz Łucja - żona Agnieszka - służebna Pokrzywnica Wielka - Dwór 1. JPani Ewa Krajewska - wdowa Pan Jacenty - syn Marianna Krajewska - panna Michał - parobek Marianna - służebna Marianna - służebna Maciej - owczarczyk 1. Michał Siemianowski - gospodarz Klara - żona Balcer - syn Marianna - córka Wawrzyniec - syn Walenty - ojciec [573] 2. Adam Wójciak - gospodarz Ewa - żona Franciszek - syn Paweł - syn Wojtek - syn Anna - córka 3. Bartłomiej - gospodarz Rozalia - żona 4. Wojciech Siejko - owczarz Agnieszka - żona Barbara - córka 5. Wojciech Slesiak - gospodarz Ewa - żona Maciej - syn Franciszka - córka Antoni - syn 6. Augustyn - gospodarz Barbara - żona Urszula - służebna 7. Jan Duńczyk - gospodarz Magdalena - żona Andrzej - syn Maciej - syn Katarzyna - córka 8. Maciej Adamczyk - gospodarz Marianna - żona Antoni - służebny 9. Marcin Adamczyk - gospodarz Zofia - żona Jadwiga - córka 10. Jan Ciecierski - gospodarz Marianna - żona Agnieszka - komornica 11. Andrzej Wójciak - gospodarz Katarzyna - żona 12. Walenty Danielczyk - gospodarz Małgorzata - żona Małgorzata - córka Barbara - córka [573v] 13. Adam Bunka - gospodarz Ewa - żona Klara - córka 14. Franciszek Bartczak - gospodarz Franciszka - żona Katarzyna - służebna 15. Jan Frydrych - gospodarz Agata - żona Kazimierz - syn Franciszka - córka Matus - syn Michał - syn Jakub - syn 16. Felicjan - chłop - gospodarz Agnieszka - żona Tomasz - syn Matus - syn Ignacy - syn Zofia - służebna 17. Michał Napiwodzki - gospodarz Katarzyna - żona Magdalena - służebna 18. Grzegorz Fydrych - gospodarz Magdalena - żona
Szymon - syn Marianna - służebna 19. Wojciech Machiński - gospodarz Marianna - żona Marcin - syn 20. Tomasz Machyński - gospodarz Marianna - żona Elżbieta - służebna Katarzyna - służebna [574] Bukowiec Wielki - gospodarzów 4 1.Pani Katarzyna Bukowska - wdowa Andrzej Kołakowski Elżbieta - synowica 2. Pan Franciszek Bukowski - gospodarz Marianna - żona Jan - parobek Antoni - parobek Stanisław - parobek Walenty - służebny Katarzyna - służebna Antoni Napiwadzki Samuela - żona Katarzyna - służebna 3. Franciszek Szewc - gospodarz Zofia - żona Paweł - komornik Elżbieta - żona 4. Bartłomiej - gospodarz Jadwiga - żona Kazimierz - syn Antoni - syn Marianna - córka Bukowiec Mały - gospodarzów 9 1.Pan Tomasz Bukowski - gospodarz Magdalena - żona Agnieszka - córka Famianna - córka Zofia - córka Jakub - syn Józef - syn 2. Pan Jan Bukowski - gospodarz Jadwiga - żona 3. Pan Maciej Bukowski - gospodarz Katarzyna - żona Paweł - służebny 4. Pan Jan Bukowski - gospodarz Katarzyna - żona Wojciech Szczepkowski Adam - ojciec [574v] 5. Pani Katarzyna Szypulska - wdowa Józef- syn 6. Pan Piotr Smoliński - gospodarz Franciszka - żona Marianna - służebna Antoni - służebny 7. Pan Szymon Bukowski - gospodarz Marianna - żona Wawrzyniec - ojciec Wawrzyniec - syn Franciszek - syn 8. Pan Paweł Bukowski - gospodarz Marianna - służebna Zofia - gospodyni 9. Pan Szymon Bukowski - gospodarz Katarzyna - żona Paweł - syn Piotrkowo - wieś - gospodarzów 8 1.Pan Józef Piotrkowski - gospodarz Marianna - żona Petronela - siostra 2. Pan Stanisław Piotrkowski Teresa - żona Adam - syn Antoni - syn Katarzyna - córka Anna - córka Michał - służebny 3. Pan Piotr Krajewski - gospodarz Stanisław - syn Antoni - syn 4. Pan Paweł Falkowski - gospodarz Ewa - żona Katarzyna - córka Mateusz - służebny 5. Pan Franciszek Falkowski - gospodarz Marianna - żona Zofia - córka Jan - syn 6. Pani Zofia Piotrkowska - wdowa Stefan - syn Wacław - syn Franciszka - siostra [575] 7. Pani Agnieszka Chmielewska - wdowa Wojciech - syn Marianna - córka 8. Pan Grzegorz Piotrkowski - gospodarz
Dorota - żona Marianna - córka Katarzyna - córka Gąsiory Zabino - gospodarzów 2 1. Pan Cyprian Żabiński - gospodarz Marianna - żona Mateusz - syn Felicjan - syn Ewa - córka Stanisław Jabłonowski 2. Pan Wojciech Żabiński - gospodarz Marianna - żona Stanisław - syn Wawrzyniec - syn Antoni - syn Franciszek - syn Michał - syn Michał - służebny Żabino - wieś - gospodarzów 5 1. Pan Wojciech Żabiński - gospodarz Marianna - żona Karol - syn 2. Pan Stanisław Załęski - gospodarz Marianna - żona 3. Pan Mateusz Żabiński - gospodarz Barbara - żona Józef - syn Franciszek - syn 4. Pan Piotr Piegłowski - gospodarz Marianna - żona Jadwiga - córka Katarzyna - córka [575v] 5. Pani Jadwiga Piotrkowska - wdowa Adam - syn Marianna - córka Zofia - córka Cygany Miecznikowo - gospodarzów 3 1. Pan Dominik Miecznikowski - gospodarz Marianna - żona Elżbieta - córka Bartłomiej - syn Stanisław - syn 2. Pan Andrzej Szypulski- gospodarz Felicjanna - żona Jan Gołębiewski Marianna - córka 3. Pan Stanisław Miecznikowski - gospodarz Katarzyna - żona Franciszek - syn Wojciech - syn Mięchy - wieś - gospodarzów 2 1. Bartłomiej - gospodarz Marianna - żona Katarzyna - służebna Tomasz - służebny 2. Wawrzyniec - gospodarz Marianna - żona Zofia - córka Matus - syn Rozalia - córka Katarzyna - matka Sowy - wieś - gospodarzów 1 1. Pan Wawrzyniec Bukowski - gospodarz Zofia - żona Agnieszka - córka Konstancja - córka Adrian - syn Tomasz - syn Michał - syn [576] Gołębie - wieś - gospodarzów 13 1.Pan Jan Zembrzuski - gospodarz Marianna - żona Magdalena - matka Zofia Jabłonowska 2.Pan Maciej Gołębiewski - gospodarz Jadwiga - żona Marianna - matka Jan - syn Piotr - syn 3. Pan Tomasz Jastrzębowski - gospodarz Marianna - żona Lucja - córka Fabian - syn 4. Pan Mateusz Jastrzębowski - gospodarz 5. Pan Grzegorz Jastrzębowski - gospodarz 6. Pan Grzegorz Pepłowski - gospodarz Marianna - żona 7. Pan Jan Kobyliński - gospodarz Marianna - żona 8. Pan Tomasz Moszczyński - gospodarz Ewa - żona Józef - syn Michał - syn 9. Pan Maciej Gołębiowski - gospodarz Jadwiga - żona Zofia - córka
10. Pan Szymon Gołębiewski - gospodarz Łucja - żona 11. Pan Bonawentura - gospodarz Zofia - żona Andrzej Bukowski 12. Pan Antoni Zembrzuski - gospodarz Marianna - żona Maciej - syn Tomasz - syn 13. Pan Bartłomiej Zembrzuski - gospodarz Marianna - córka Siwe - wieś - gospodarzów 7 1.Pan Mateusz Tański - gospodarz Marianna - żona [576v] 2. Pan Wojciech Tański - gospodarz Zofia - żona 3. Pan Antoni Uzdowski - gospodarz Brygida - żona 4. Pan Grzegorz Leśnikowski - gospodarz Marianna - żona Agnieszka - ciotka 5. Pani Katarzyna Kamińska - wdowa Ewa - córka Anzelm - syn Jan - syn 6. Pan Tomasz Falkowski - gospodarz Marianna - żona Brygida - córka 7. Pan Rosłan Gołębiewski - gospodarz Anna - żona Zdzięty - wieś - gospodarzów 3 1. Pan Bartłomiej Jestrzębowski - gospodarz Katarzyna - żona Marianna - córka Kazimierz - syn Józef - syn 2. Pan Anzelm Szczepkowski - gospodarz Elżbieta - matka Katarzyna - żona 3. Maciej - chłop - gospodarz Ewa - żona Zofia - służebna [560] Poddaństwo Kościelne Tomasz - chłop - gospodarz Katarzyna - żona Andrzej - brat Paweł - syn Grzegorz - chłop - gospodarz Anna - żona Krzysztof- gopodarz Marianna - żona Jadwiga - siostra Kuce - wieś - gospodarzów 4 Antoni Tyburski - chłop - gospodarz - umarł Apolonia - żona Paweł - syn Piotr - syn Jakub - syn Jan Pietrzak - gospodarz Łucja - żona Agnieszka - komornica Antoni Tyburski - gospodarz Magdalena - żona Katarzyna - córka

Mazurskie kafle – artykuł z 1932 roku

Osobliwością Muzeum Mazurskiego w Działdowie są kafle pokryte barwnemi malowidłami, wykonanemi przez domorosłych “artystów” oraz noszące polskie napisy. Ogółem zbiór kafli wynosi 75 sztuk całych oraz kilkanaście odłamków. Większość zdobyta została we wsi Burkaty, po kilka sztuk znaleziono na strychach w Działdowie i Płośnicy. We wsi Skarpie “tkwi” jeszcze w piecach kilka sztuk, które przyobiecano Muzeum. Kafle te wykonane zostały w Niborku, gdzie po dzień dzisiejszy przetrwała nazwa góry garncarskiej- Topferberg. Ludność miejscowa niewiele wie o tych, którzy tam mieszkali i pracowali przed stu laty. Napisy na kaflach mówią nam więcej. Siedziała tam na górze garncarskiej rodzina Karpowiczów, która z pokolenia na pokolenie przekazywała swój kunszt i rzemiosło. Najstarszy z tych mistrzów wypisał na jednym z tych kafli pośrodku wymalowanego serca “Johan Karpowicz” (wogóle motyw ulubiony Karpowiczów to serce utrzymane w barwach żółto-zielonej, zdobione niekiedy kwiatami lub gałązkami na brudnobiałem tle). Najdawniejszy rok, wypisany na jednym z kafli, to 1821.

Kafle mazurskie wyrabiano z gliny tłustej, dobrze wyszlamowanej, suszono ją należycie, potem wypalano, szlifowano piaskiem na żelaznej płycie, zdobiono ręcznemi malowidłami, powlekano glazurą czyli polewą i wypalano po raz wtóry. Rysunki dość prymitywne: kwiaty najczęściej spotykane: kaczeńce. słoneczniki, dzwonki, tulipany przypominają nieco ujęcie kaszubskie. Postacie, które najchętniej umieszczano – to żołnierze, synowie mazurscy w mundurach ówczesnych. Na kaflach prawdopodobnie umieszczano podobizny członków rodziny lub znajomych tego, który piec zamawiał. To też czytamy pod jeźdźcem: “Mosz Panie Szlachcic Sadłowski Kanoner” , jakiś znów młody żołnierz-Mazur wzdycha: “Nie boi sie Boze za mojo polecke”. Nad dwoma siedzącymi muzykantami, z których jeden trzyma coś w rodzaju lutni, inny skrzypki, podobne do spotykanych na Kurpiach, czytamy: “Kacorski i Swoboda grai”; inny znów muzykant: “Serii na kagałasce”. Ulubiony snać motyw, to tańcząca para z napisem: “Hopsza Mariianka” (Mazurzy dźwięk “s” oznaczają przez sz czyli niemieckie). W rysunkach i napisach na kaflach mazurskich przebija rubaszny humor. A więc pod odpowiedniemi postaciami czytamy: “Mazurka grai abo psieniondze oddaj”, “Warem ci go chrzci”. jakaś frywolna dziewczyna mówi do młodzieńca: “Pomaczaj mie Kuba”, a obok druga prosi: “A i me Kubecku”. Opinja publiczna nie znosi jednak dziewcząt złego prowadzenia, to też jeden z kafli przedstawia postać niewieścią z rozwianym włosem, za nią żołnierza z bębnem, a obok napis: “Wybembnie selme za niasto” (Mazur wymawia “niasto” zamiast miasto). Nie wszystkie napisy nadają się do opu- blikowania. Późniejsze nieco kafle, z roku 1840 i 1842 mają ornamenty wypukłe, robione w formach gipsowych. Postacie, kwiaty, serca zabarwiane kolorem żółtym, zielonym, brunatno-czarnym. Właścicielem wytwórni był wówczas johann Karpowitz, piszący już tz, a nie cz, jak jego ojciec. Ostatni z tej rodziny uwiecznił już na jednym z kafli: “Friedrich Karpowitz aus Neidenburg, Dragoner, gedient bei General Mannheim”. Jest to jedyny niemiecki napis na kaflu. który Muzeum Mazurskie posiada. Kafel ten znaleziono na strychu jednej z kamienic w Działdowie.

Ciekawy jest fakt, że wojny rosyjsko-tureckie oraz uniezależnienie Grecji od Turcji odbiło się głośnem echem na Mazurach. Świadczy o tern kilka kafli z napisami: “Turek i Grek”, “Turek i Rusek” (dwaj wojacy podają sobie ręce) “Mąmachi zgode robio” (ma oznaczać: “monarchy zgodę robią”). W tym samym czasie, t.j. około 1840-42 r. powstawały serje postaci staro-testamentowych, jak “Adam i Ewa”, “Moijzes” i inne. oraz oryginalne pod względem kompozycji gwiazdy z kłosów i szyszek. W ogóle motywy ludowe na kaflach są bardzo ciekawe, zaczęto więc czynić próby zastosowania ich w rysunku i hafcie.Odrębny zupełnie w kolorze. nie malowany, o polewie błękitnawo-zielonkowej kafel przedstawia jeźdźca, strzelającego z pistoletu lewą ręką. Koń zda się wskakiwać do wody. Napis “Polak”. Czy to ma być ks. Józef Poniatowski, czy powstaniec z 1831 lub 1848 roku-nie wiadomo. Niemcy doceniają kafle mazurskie. W Niborku i Szczytnie w muzeach ustawiono całe piece-polskie napisy jednakowoż umieszczono tak. żeby nie były zbyt widoczne. Rozmiar kafli mazurskich wynosi 22X18 cm. albo 18X18 cm., nie mają więc nic wspólnego z tak zwanemi berlińskiemi kaflami z owych czasów, liczącymi 21X24 cm. Nie wzorowali się zatem niborscy kaflarze na kolegach z Berlina.

W początkach XIX wieku-jak dowodzi” Wielki Brockhaus”, czyli naj nowsza obszerna encyklopedja niemiecka w artykule o piecach kaflowych- kaflarze pruscy używali jedynie motywów klasycznych, a glazura była matowa, naśladująca kamień. Mazurskie kafle z 1821 roku mają glazurę szklistą, a postacie i ornamenty nie roszczą pretensji do naśladownictwa antycznych. Snać moda berlińska nie docierała tak prędko do odległych zakątków mazurskich. Dopiero po wojnie francusko-pruskiej, kiedy to całkowitą uzyskaną kontrybucję przeznaczyli Prusacy na “podniesienie kultury” Mazurów, kiedy po- budowano koleje i szosy – przybliżono kresowe Mazowsze Pruskie do Berlina. Wtedy zaczęto lekceważyć “niemodne” barwne kaflowe piece, zastępować je białemi, rozpowszechnionemi w miastach niemieckich. Kafle Kasprowiczów wyrzucano na strychy lub też używano do stawiania piekarników. (Taki piekarnik udało się pozyskać dla Muzeum działdowskiego. Gospodarz ze wsi Burkaty pozwolił go rozebrać wzamian za wybudowanie takiegoż pieca ze zwykłych kafli). W dzisiejszym zbyt szczupłym lokalu Muzeum Mazurskiego leżą te kafle w miejscu niewłaściwem i niekorzystnem. Kiedy jednak zbiory przeniesione zostaną na zamek pokrzyżacki, znajdą one właściwe i godne pomieszczenie. Świadczyć będą o nastrojach tych, którzy sobie polskie nie zaś niemieckie napisy na piecach w domostwach swych umieszczali.

Emilja Sukertowa-Biedrawina.