Początki Nidzicy na ziemi sasińskiej

 

  Zainteresowanie Zakonu Krzyżackiego ziemią sasińską (to na tej właśnie ziemi leży rejon nidzicki) sięga lat pięćdziesiątych XIII wieku.
   O ziemię tą toczył się wiloletni spór między Krzyżakami, a książętami kujawskimi, który znalazł odbicie w czasie zjazdu włocławskiego, gdy 4 sierpnia 1257 roku na mocy układu Kazimierza i Siemowita z Zakonem, książęta ci zrzekli się między innymi ziemi sasińskiej, uznając prawa Zakonu.
   Po 1321 roku zezwolono, za pewną opłatą, na wstęp do puszczańskkich obszarów nadgranicznych ziemi sasińskiej polskim drwalom, myśliwym, rybakom czy smolarzom z sąsiedniego Mazowsza.
   Poczynając od nadania 24 czerwca 1328 roku kontraktu lokacyjnego dla wsi Wielka Sławka, w 1347 roku. Zakon lokował Safronkę, w 1348 - Szkotowo, w 1349 - Bartki, w 1351 - Rączki oraz w 1355 roku Dobrzyń i wiele dalszych osad.
   Akcja kolonizacyjna na tej ziemi miała swój specyficzny przebieg, gdyż względy wojskowe spowodowały, że Zakon zaczął w tym rejonie tworzyć przede wszystkim wsie zobowiązane do służby wojskowej. Wśród zasadźców otrzymujących nadania znaczną większość stanowili Polacy i Prusowie. Dopiero w 1350 roku przystąpił Zakon do lokacji własnych wsi czynszowych na tym terenie.
  Rezultat planowej działalności osadniczej Zakonu na obszarach objętych byłym komornictwem nidzickim był imponujący. W początkach XV wieku znajdowały się tam łącznie 62 osady, w tym 8 wsi czynszowych na prawie chełmińskim, należącym do Zakonu czyli stanowiących własność państwa krzyżackiego w Prusach 5 wsi czynszowych na prawie pruskim, 13 dóbr rycerskich na prawie chełmińskim, 35 dóbr na prawie pruskim oraz jedno miasto na prawie chełmińskim - Nidzica. Miasto otrzymało akt formalnej lokacji 7 grudnia 138 roku. Ju z wcześniej, bo w 1359 roku, nazwa Nidzicy została podana w jednym z aktów lokacyjnych, "uf Neidenburg", całkiem jednoznacznie określającej charakter tego miejsca jako obwarowanego ośrodka osadniczego, być może administracyjnego, a w każdym razie strażniczego.
   Znaczący, jak na siedzibę komornika krzyżackiego, zamek zbudowany na wzniesieniu górującym nad okolicą i przylegający do wschodnich umocnień miasta, powstał zapewne na surowym korzeniu. Był to niewątpliwie zamek strażniczy, jakich wiele wybudował Zakon na swych rubieżach. Charakter i przeznaczenie zamku, jak i przyległej osady, warunkowały względy obronne państwa krzyżackiego. Wiele przemawia za tym, że Nidzica przed 1359 rokiem była nie tylko ośrodkiem obronnym czy strażnicą strzegącą granic przed ewentualnymi najazdami z Litwy i Mazowsza, ale pełniła funkcję centrum administracyjnego okręgu.
  Tekst postał z wykorzystaniem artykułu M. Grzeorz "Rozwój Nidzicy na tle procesów osadniczych" zamieszczonego w Komunikatach Mazursko Warmińskich 4/1984.

  

Mazury polskie

Zdecydowałem się przedstawić jeszcze jedną część antologii "Borussia. Ziemia i ludzie", w której Karol Małłek w swoich pamiętnikach opisuje okres tuż po przejściu frontu w styczniu 1945 r. Ponieważ ta opisywana część działdowsczyzny należała kiedyś do powiatu nidzickiego, a opis panujących stosunków międzyludzkich był udziałem także mieszkańców Nidzicy, to warto zapoznać się z tym fragmentem.

Idylle znad Bałtyku

W wydanej w 1999 r. antologii literackiej "Borussia. Ziemia i ludzie" odnajdujemy tekst Ferdynanda Gregoroviusa "Idylle znad Bałtyku". Urodzony w Nidzicy F. Gregorovius (1821-1891) to patron ulicy i placu w Rzymie. Jego polskie pochodzenie (przodkowie to Grzegorzewscy) sprawiło, że w swoich pracach sympatyzował z Polakami.

Zdjęcia z kroniki ZSZiO 1977-1979

  Wybrane strony z kroniki szkolnej Zespołu Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących w Nidzicy. Wybrałem i zamieszczam strony ze zdjęciami zamieszczonymi w kronice z lat 1977 -1979.

Nidzicka biała dama

W artykule z Dziennika Pojezierza z 6.11.1991 r., zaprezentowana została działalność Nidzickiego Ośrodka Kultury. Warto przypomnieć sobie jakie zajęcia odbywały się na zamku, kiedy jego dyrektorem był Andrzej Grażul.

Cena polskości - Paweł Sowa

   Dziś kilka stron z książki Pawła Sowy "Cena polskości" z 1976 roku.
Paweł Sowa (1897 -1984) to polski działacz narodowy na Warmii i Mazurach, dziennikarz, w 1945 burmistrz Działdowa.  W 1920 brał udział w akcji plebiscytowej. W 1926 zmuszony do emigracji z Prus Wschodnich do Polski. Od 1939 mieszkał w Działdowie. W czasie wojny na terenie powiatu mławskiego walczył w szeregach AK. Po wojnie na krótko został burmistrzem Działdowa, później dyrektor gimnazjum.  W 1974 wydał "Po obu stronach kordonu", w 1976 "Cena polskości", w 1980 "Agent Rabe".

NIDZICKI OŚRODEK KULTURY 1988 r.

Artykuł Feliksa Walichnowskiego o działalności Nidzickiego Ośrodka Kultury. Dyrektorem NOK-u była w tym czasie Wanda Kuczyńska.

Historia w Gazecie Nidzickiej

Społeczne Kolegium Redakcyjne, które redagowało Gazetę Nidzicką dużą wagę przykładało do zapoznawania czytelników z historią naszego miasta. Dziś dwa z takich artykułów autorstwa Pana Huberta Domańskiego z Archiwum Państwowego i członka Kolegium.

Nidzickie nazwy ulic

11 listopada, w Święto Niepodległości, podczas homilii ksiądz wytknął władzom miasta utrzymywanie nazw ulic, które nawiązują do systemu komunistycznego. Poniżej Uchwała Komisji Rozwoju Gospodarczego z 14 grudnia 1994 roku, w której proponowano zmianę niektórych nazw ulic. Niestety wniosek ten nie uzyskał aprobaty na posiedzeniu Rady Miasta.
 W Szczytnie ulicę XXX-lecia PRL zamieniono na ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego, Marchlewskiego na Solidarności, Nowotki na Armii Krajowej, Findera na Księdza Wyszyńskiego, Wasilewskiej na Kopernika, Bohaterów Stalingradu na Bohaterów Westerplatte, Sawickiej na Powstańców Warszawy, Waryńskiego na Ks. Łaniewskiego,Jarzębowskiego na Andersa.
W naszym mieście do takich zmian nie doszło. Może nowo wybrana dziś Rada pochyli się nad problemem gloryfikowania w naszym mieście zdrajców Narodu Polskiego.